14. yüzy?lda yap?lm?? olan kilise kentin en eski kilisesidir. Yap?n?n d???nda bulunan Gotik sanat?yla yap?lm?? kabartmalar günümüze kadar ula?m??t?r. Çat?s? y?k?lm?? olan Khyrsopolitissa Kilisesi, Halk Sanatlar? Müzesine yak?n bir sokakta bulunmaktad?r.
Roma ve Bizans dönemlerinde kent kalenin do?u bölümünde oldu?u için mezarl?klar bat? bölümünde bulunmaktayd?. Kayal?klara oyularak oda ?eklinde yap?lan mezarlar?n günümüze kadar ula?an k?s?mlar? sadece bu kaya odalar?d?r.
Günümüzde bu mezarlardan baz?lar?na Rocks Otelin otopark çevresindeki kayal?klarda, ?kon Müzesinin kar??s?ndaki kayalarda rastlanmaktad?r. Khyrsopolitissa Kilisenden ?kon Müzesine ç?kan sokakta bulunan kaya mezar?n?n tamamen yer alt?nda olmas?ndan dolay? mezara ini? merdivenleri görülmekte ve özel izinle giri? yap?lmaktad?r.
Be?parmak Da?lar?n?n en yüksek noktas?na kadar t?rman?p da??n zirvesinde kalan tank hakk?nda söylenenlerin bir sava? efsanesi oldu?u dü?ünülür. Ancak bu gerçek bir hikayedir. Sava?tan kalma bu tank, dünya sava? tarihinde ibret dolu bir ?ekilde hala seyredilmektedir.
Tankta bulunan askerler Tank Üste?men Mahmut ?ANLITÜRK, Tank Onba?? Gürler ERDA?, Tank Er Abdülkadir KURT, Tank Er Recep DO?ANY???T’tir.
Birlik komutan?, tank? kullanan askere buraya nas?l ç?kard???n? sordu?unda asker; “gözlerinin önünde yolun dümdüz oldu?unu, Rumlar?n kaçt???n?” söylemi?tir. Komutan askere tank? a?a?? indirmesini söyledi?inde asker; “yolu görmeden nas?l indireyim komutan?m” demi?tir. Bu dilden dile dola?an bir destand?r.
20 Temmuz 1974’de K?br?s Bar?? Harekat? ile bir çok ?ehit vererek K.K.T.C. göklerinde anavatan ve yavruvatan bayraklar?n? destan yazarak dalgaland?rd?k. Bugün an?tta “BU TANK TÜRK’E HAS ATILGANLIK VE CÜRETKARLI?IN ANITLANMI? B?R ÖRNE?? VE S?MGES?D?R” cümlesi yaz?l?d?r.
29 Eylül 1979 tarihinde tank komutan? Tank Üste?men Mahmut ?anl?türk taraf?ndan verilen bilgiye göre:
02 A?ustos 1974 günü Lapta muharebelerinde, dü?man? vurmak için görevlendirilmi? Özel Görev Kuvvetine ait tank, St. Hilarion civar?nda dar bir yolu izleyerek, karanl?kta buraya kadar ç?km??, yolda may?na bas?nca tahribat görmü?tür. Arkadan gelen di?er tank taraf?ndan ?u an bulundu?u yere kadar itilmi?tir.
Not: Bu bilgiler 02 A?ustos 1974 tarihinde Piyade Üste?men rütbesi ile Tak?m Komutanl??? yapan ve çat??maya kat?lan, 2004-2006 y?llar?nda KTBK Komutanl??? yapm?? Korgeneral Say?n Hasan MEM??O?LU taraf?ndan bildirilmi?tir.
Girne’nin en bat?s?nda bulunan Akdeniz Köyü, adan?n en büyük ormanlar?na sahiptir. Eski ad? Ayrinni’yi (Rumca okunu?u Ag Eirini) 1260 senesinde burada ya?ayan Ag Eirini ismindeki bir rahibeden alm??t?r. Ye?ilin ve mavinin kucakla?t??? köy denizden 2 km uzakl?ktad?r. Denize yakla??ld?kça hissedilen esinti kavurucu s?caklarda denize girmek için bir çok ziyaretçiyi buraya çekmektedir.
Önceleri Rumlar?n elinde bulunan köy, Türklerin eline geçince ismi Akdeniz Köyü olarak de?i?tirilmi?tir. Sütlerini “hellim” yaparak fabrikalara satan köy halk? çiftçilik ve hayvanc?l?kla u?ra?maktad?r.
Köy civar?nda iki tarihi eser alan? bulunmaktad?r. Köyün deniz kenar? taraf?nda Paleokastro civar?nda, eski krallardan birine ait oldu?u dü?ünülen kaya mezar? bulunmaktad?r. Düzgün ta? bloklarla örülü mezarda, merdivenlerle ana mezar dairesine inilmektedir. Günümüzde Girne Kalesinde sergilenen mezarda alt?nlar ve iskelet kal?nt?lar? bulunmu?tur.
1929 y?l?nda ?sveçli arkeologlar yapt?klar? kaz?da aç?k hava kutsal alan?n? bulmu?lard?r. Deniz kenar?nda bir tepede bulunan alanda, yar?m daire ?eklinde suna??n çevresinde insan boyutlar?na ula?an 2000 heykel b?rak?ld??? gibi el de?meden bulunmu?tur. Ço?u erkek olan ve ba?lar?nda konik ba?l?k bulunan bu heykellerin tanr?lara sunulmak üzere b?rak?ld??? dü?ünülmektedir. M.Ö. 750-500 y?llar? aras?n?n tarihini bize bildiren kal?nt?lar?n büyük ço?unlu?u ?sveç’e götürülmü?, kalan k?sm? da Güney Lefko?a’da bulunan K?br?s Müzesinde bulunmaktad?r.
Girne Bandabuliya’s?, kentin merkezi bir noktas?nda yer al?r. 1878 y?l?nda ?ngiliz Sömürge döneminde belediye binas? olarak in?a edilmi?tir.
Zaman içinde kapal? bir pazar yerine dönü?mü? olan yap?n?n içinde manavlar, kasaplar, bal?kç?lar ve kahvehaneler bulunmakta idi.
1990’l? y?llarda bu i?levini yitiren bina yap?lan restorasyon ve yeniden düzenlemenin ard?ndan 2006 y?l?ndan itibaren K?br?s’a özgü seramik, el i?leri, ah?ap oyma i?leri, tak?, aksesuar sat?? yerleri yan?nda restaurant ve cafelerin de yer ald??? bir e?lence merkezine dönü?türülmü?tür.
Girne’nin do?usunda, Çatalköy’den Tatl?su yoluna do?ru ilerlerken, deniz k?y?s?nda adan?n turistik tesislerinden Acapulco Tatil Köyü içinde denize hakim bir tepede bulunan Neolitik döneme ait ilk yerle?im yerlerindendir.
Anadolu’da Kilikya bölgesinden göç eden ki?iler taraf?ndan M.Ö. 4000-3000 y?llar? aral???nda kurulmu?tur. Yap?lan kaz?lar ekonominin tar?mdan kazan?ld???n? göstermektedir. Evler aras?nda birbirine ba?lant?y? sa?layan dar dehlizler vard?r. Duvarlar?n iç yüzleri balç?kla kapl?, damlar kam?? kullan?larak yap?lm??, çamur ve balç?kla s?vanm??t?r. Kullan?lan kaplar topraktan el yap?m?d?r. M.Ö 3000 y?l?nda Vrysi halk?n?n olu?an bir depremden sonra buradan ayr?ld??? dü?ünülmektedir.
Bellapais Manast?r?’n?n üstünde bulundu?u uçurumun hemen alt?nda yer alan Ozanköy, di?er ismi ile Kazaphana Köyü, Bellapais ile adeta bir bütündür. Narenciye, zeytin ve harnup a?açlar?n?n bulundu?u, deniz k?y?s?na kadar ula?an geni? bir arazi üzerinde kurulmu? köyde 1974 öncesinden beri ço?unlukta Türkler ya?am??t?r.
Köyün do?usunda M.Ö. 2000 y?l?na ait mezarlar bulunmu?tur. Kazaphana Köyünün Bronz Ça?? yerle?imi üzerinde kurulmu? oldu?u dü?ünülmektedir.
Köy merkezinde kesme ta?tan yap?lm??, dikdörtgen plana sahip adan?n en eski camilerinden biri bulunmaktad?r. Ozanköy civar?nda silindirik apsisli semerdam çat?l? 15. Yüzy?l’a ait Panagia Tou Potamu Kilisesi bulunur. Bizans Kilisesinin duvarlar?nda bulunan resimlerin çok az? günümüze kadar ula?m??t?r. Venedik stili ikon platform en iyi korunan bölümüdür.
Ozanköy’ü ziyaret ederseniz mutlaka zeytinya?? ve harup pekmezinin tad?na bakman?z? tavsiye ederiz.
Adadaki on krall?ktan biri olan Lambousa (Lapithos), Alsancak (Karava) civar?nda, M.Ö 1200 y?llar?nda Akalar taraf?ndan bir yar?mada üzerinde kurulmu?tur.
Kelime olarak “Parlak” anlam?na gelen Lambousa, 10000 ki?ilik nüfusu ile bir ticaret kenti olmu?, Roma ve Bizans dönemlerinde ???lt?l? bir ya?am sürülmü?tür. Bu dönemde gimnazium ve tiyatro gibi mimari binalar yap?lm??t?r.
M.S. 7 Yüzy?la kadar süren bu refah dönem Arap ak?nlar?na kadar sürmü? ve huzurun bozulmas? ile Lambousa halk? yava? yava? yerle?im alanlar?n? da??n yamac?na do?ru ta??yarak Lapta’y? kurmu?lard?r.
Araplar?n yenildi?i 965 y?l?nda kent tamamen bo?alt?lm??, yeni yerle?im alan? olan Lapta, Lüzinyan döneminde oldukça geli?mi?tir.
Lambousa’daki kal?nt?lardan günümüze bal?k havuzlar?, kaya mezarlar? ve çok az? korunmu? surlar ula?m??t?r.
Roma döneminde deniz k?y?s?nda oyulmu? bal?k havuzlar?nda temiz suyun girip, kirli suyun ç?kt??? kanallar bulunmaktad?r. Kente ait kal?nt?lar 1900’lü y?llarda yap?lan kaz?lar sonucu ortaya ç?kart?lm??t?r. Tabak, ka??k gibi de?erli e?yalar günümüzde New York ve Londra’daki müzelerde sergilenmektedir. Birçok eserde ?mparatorluk damgas? bulunmakta ve 627-630 y?llar?nda yap?ld?klar? ortaya ç?kmaktad?r. Kaz?larda ayr?ca Demir Ça??’na ait oda mezarlar?n?n ipuçlar?na rastlanm??t?r.
Kirsokava olarak bilinen kayal?k alan Girne Kalesinin 1 km do?usunda denize uzanan bir burundur. Romal?lar döneminde mezarl?k olarak kullan?lmakta olan alan, sonradan Girne Kalesi ve liman yap?m?nda ta? oca?? olarak kullan?lm??t?r.
Bizans döneminde in?a edilmi? Agia Mavra Kilisesi bir Roma kaya mezar? içinde bulunmaktad?r. Çok az bir bölümü günümüze ula?an kilisenin duvar?ndaki hayvan ve tavanda bulunan Miraç sahnesini anlatan freskler yap?n?n 10. Yüzy?l’a ait oldu?unu göstermektedir.
K?br?s ?ngiliz Sömürgesi alt?nda oldu?u 1878-1960 y?llar? aral???nda aday? ziyaret eden aristokrat ?ngilizler, hayallerindeki yer olarak tan?mlad?klar? Girne’ye yerle?meye karar vermi?ler. ?ngiliz nüfuzlu aileler ve sanatç?lar, Akdeniz mimarisine uygun muhte?em kö?k ve villalar yapm??lar. Palmiyelerin bulundu?u çiçek bahçeleri, dünyan?n çe?itli yerlerinden gelen birbirinden güzel objelerle süslenmi? bu saray gibi villalarda uzun y?llar bohem bir ya?am sürmü?lerdir. 1900’lü y?llarda Avrupa ve Amerika’dan gelen ünlü ki?ilerde burada uzun y?llar ya?am??lard?r. Siyasi gerginliklerin artmas? ile baz? sakinler aday? terk etmi?, baz?lar? ise an?lar?ndan vazgeçmeyip kalmak istemi?lerdir.
Sava? sonras?nda KKTC Hükümeti, da??n?k ?ekilde ya?ayan yabanc?lar? bir araya toplam??t?r. Eski bir Rum köyü olan, bugün Karaman olarak da bilinen köye evlerin onar?lmas? ko?ulu ile K?br?s’l? yabanc?lar?n yerle?mesi sa?lanm??t?r.
Girne’nin bat?s?nda bir da? yamac?na kurulmu?, e?siz bir manzaraya sahip köye yerle?en sakinler orijinaline sad?k kalarak restore ettikleri 150 haneli bir Akdeniz ütopyas? yaratm??lard?r. Girne’ye 8 km uzakl?kta olan köyde birço?u ?ngiliz olmakla birlikte Almanlar, Frans?zlar, ?talyanlar, Hollandal?lar, ?sviçreliler, Amerika ve Kanadal?lardan olu?an yabanc?lar atalar?ndan kalan bohem hayat?n izini sürmektedirler.
Köy çevresinde yap?lan arkeolojik kaz?larda Orta Tunç ça??ndan kalan oda ?eklinde mezarlar bulunmu?tur. Mezarlardan birinin koridorunda en eski insan figürü olarak kabul edilen bereket tanr?ças?na ait figür ortaya ç?kar?lm??t?r. Ayr?ca ölülere arma?an edilen mavi fayanstan boncuklar ve Girit’ten gelen Minos uygarl???na ait kaplara rastlanm??t?r. Verilere göre, Lapithos’daki gemilerde çal??an gemicilere ait oldu?u dü?ünülen bu nesneler, Tunç Ça??’nda çevre ülkelerle yap?lan ticari ili?kileri ortaya ç?karmaktad?r.